එළු සඳැස්ලකුණේ සඳහන් ගී විරිත් 3

                                        

යොන්ගී

අටින් දෙසෙන් වසමැ                -           ඇරිනෙකොළොසින් සෙමෙහි

සමහල්නි බඳ යොන් ගී              -           නමින් පළ වේ හෙ මෙසේ

අර්ථය :- විෂමපාදයන්හි මාත්‍රා අටකින් හා දහයකින් ද සමපාදයන්හි එකොළොසකින් හා එකොළොසකින් ද යුතුව මාත්‍රා සම සතළිසකින් බඳනා ලද්දේ යොන්ගී නමින් ප්‍රකට වේ.

කාරිකා

වසම්හි අට නවෙ           -           කොළොසින් තෙරින් සෙමෙහි

ලුහු පස්විසි අටගුරින්      -           බඳ කාරිකා හෙ මෙසේ

අර්ථය :- විසමපාදයන්හි මාත්‍රා අටකින් හා නවයකින් ද සමපාදයන්හි එකොළොසකින් හා දහතුනකින් ද ලඝු විසිපහකින් හා ගුරු අටකින් ද බඳහොත් කාරිකා ගී නම් වේ.

දකුණු වම් තොහොල් ගී

දියුණු ඈ වසන්                          -           සදින් යුතු මෙම ලකුණෙන්

දකුණු වම් තොහොල් ගී             -           නිදසුන් එයට මේ වේ

අර්ථය :- දියුණු වූ හෙවත් දෙවරක් යොදනලද ආදී ශබ්දයෙන් හා අවසාන ශබ්දයෙන් ද මේ කාරිකා ලක්ෂණයෙන් ද යුක්ත වූයේ දකුණු තොහොල්ගී වම්තොහොල්ගී නම් වේ.

සඳහටගී

පෙදෙනේ පෙදෙ පිරියත            -           අකුරු ඩැහැ පද නැඟෙ නම්

බහල්මත් ඈ ලකුණු                   -           දනු සඳහට හෙ මෙසේ

අර්ථය :- පාදයෙන් පාදයෙහි අක්ෂරයන් දෂ්ට කොට නැගේ නම් දෙසාළිස් මාත්‍රා ආදී ලක්ෂණ ඇති ඒ වෘත්තය සන්දෂ්ට ය යි දත යුතුය.

සසපුලුතු ගී

දබදෙ ගෙණෙන් දෙමත්             -           කොමළ පද සමඅත් වූ

සසපුලුතු ගී නම් වේ                   -           නිදසුන් මෙසේ දන්නේ

අර්ථය :- මෙහි ලක්ෂණ කියන ලද්දේ එක් පාදයක පමණකි. එය චතුරාවෘත්ත කළවිට පද්‍යය සම්පූර්ණ වේ. මෙහි එක් එක් පාදයක් කොටස් නිත්‍යෙයන් ම - ්‍ර -්‍ර - - මෙසේ සිටී. දෙවෙනි කොටස එක් ගුරකින් හෝ ලඝු දෙකකින් යුක්ත විය හැකි බැවින් එහි භේද දෙකක් ලැබේ. එහෙයින් පාද සතරෙහි භේද සොළොසක් වේ.

උනවිලඹු

වසම්හි අට නව                          -           සෙමෙහි දු ඇර බව්නෙන්

සම එළි කොටින්  බඳ හොත්      -           උනුවිලඹු නම් හෙ මෙසේ

අර්ථය :- විෂමපාදයන්හි මාත්‍රා අට නවය බැගින් ද සමපාදයන්හි එකොළොස බැගින් ද ලා එළි සම කොට බැන්ඳොත් උනවිලඹු නම් විරිත වේ.

ගජගැමි ගී

වසමැ අට එකොළොස්              -           සම පෙදෙහි ඇර බවනෙන්

සම එළි කොටින් බැඳියේ           -           ගජගැමි නමැයි දන්නේ

අර්ථය :- විෂමපාදයන්හි මාත්‍රා අට එකොළොස බැගින් ද සමපාදයන්හි මාත්‍රා එකොළොස බැගින් ද ලා එළි සම කොට බඳනා ලද්දේ ගජගැමි විරිතයි.

නළු ගී

            සගණ දගණ ගුරු           -           ලුහුනෙන් නබ දෙගෙණෙන්

            දෙලුහු ද සගණලුහු         -           සගණෙන් යලු දු ලුහු වෙ ද

ඇරැ ස අට පසින්           -           යති හා කොමළ පද වත්

            නළු ගී නමැයි දන්නේ    -           නිදසුන් එයට මේ වේ

අර්ථය :- සගණ, දගණ, ගුරු, ලුහු යන මෙයින් පර වූ නගණ බගණ දෙකින් පර ව ලඝු දෙකක් වේ ද, සගණයක් හා ලඝුවක් වේ ද සගණයක් හා ලඝුවක් වේ ද මාත්‍රා එකොළොසකින් හා සයකින් ද අටකින් හා පසකින් ද යතිත් වේ ද කොමල පද ඇති ඒ වෘත්තය නළු ගී නම් වේ.

එළු සඳැස්ලකුණේ ගී විරිත් නිමි.